21. dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej
m. Puck (Rzucewo)

( Jednostka Wojskowa 1050 )

Zarządzeniem Nr 0015/Org. dowódcy WOPK z 16 stycznia 1963 roku, na bazie dotychczasowego 60. Samodzielnego Pułku Artylerii Przeciwlotniczej, powstaje 60. Brygada Artylerii Obrony Powietrznej Kraju m. Gdynia.

Na podstawie rozkazu dowódcy OPK nr 0012 z dnia 12.01.1963 roku, ma być sformowanych pięć dywizjonów ogniowych i jeden dywizjon techniczny. Nowo formowane dywizjony mają dysponować PZR SA-75 Dzwina.

Jednym z tych dywizjonów był 21. dywizjon ogniowy OPK m. Puck (Rzucewo), JW 1050, pierwszy dowódca kpt. Józef Płócienniczak.

Kadra i żołnierze służby zasadniczej zostali przeszkoleni do obsługi PZR SA-75 Dzwina w Centrum Szkolenia Specjalistów Artylerii i Radiotechniki m. Bemowo Piskie w okresie od 10.11.1962 do 23.03.1963 r. Podczas egzaminów końcowych słuchacze kursu uzyskali najwyższą ocenę (4.50) w historii Centrum.

Miejsce 21. do OPK m. Puck (Rzucewo) w ugrupowaniu bojowym 60. BA OPK - rok 1964.
SD i SNR: 54°41’37.06”N 18°27’15.68”E.
 

Dywizjon nie posiadały jeszcze w owym czasie sprzętu bojowego. W celu utrzymania na wysokim poziomie wyszkolenia, wysłano obsługi dywizjonu na praktyki do 13. DA OPK na Śląsk (Toszek, Kuźnia Raciborska, czerwiec - 15 październik 1963).

W 1963 roku zapadła decyzja wprowadzenia na uzbrojenie wszystkich dywizjonów rakietowych brygady nowego PZR S–75M Wołchow. Dowódca WOPK, rozkazem Nr 001/Org. z dnia 15.02.1964r., polecił przeszkolić w CSS AiR na nowy PZR S-75M Wołchow obsługi dywizjonów. Szkolenie odbyło się w okresie od 15.03.1964 do 09.06.1964r.

W pierwszej połowie 1964 roku dywizjon otrzymuje nowy zestaw rakietowy S-75M Wołchow. W czerwcu i lipcu dywizjon odbył szkolenie mające na celu przygotowania się do pełnienia dyżurów bojowych oraz strzelań bojowych na poligonie w Aszułuku w byłym ZSRR. Historyczne dla dywizjonu pierwsze strzelanie bojowe odbyło się 08 października 1964 roku (wyjazd na poligon w dniu 21.09.1964 r.). Odbyte strzelanie dało ligitymację do pełnienia dyżurów bojowych w systemie Obrony Powietrznej Kraju (z czasem 6 minut na osiągnięcie gotowości do startu rakiet dyżurnych).

W grudniu 1968 roku zakończono budowę schronu SNR i wprowadzono sprzęt na swoje docelowe stanowiska ogniowe. Ukrycia typu U zakończono budować w sierpniu 1969 roku.

W kolejnych strzelaniach bojowych, 21.05.1969, na poligonie w Aszułuku uczestniczy jako obserwator, MON gen. broni Wojciech Jaruzelski. Kolejne strzelania w Aszułuku dywizjon odbył w kwietniu 1973 roku - ocena bardzo dobrze.

W czerwcu 1974 roku zakończono budowę kolejnego ważngo dla dywizjonu obiektu, magazynu nr 7 (magazynu rakiet).

W kwietniu 1975 roku zakończono budowę strzelnicy pistoletowej w rejonie ogródka szkoleniowego.

Kolejne strzelania bojowe na poligonie w Aszułuku dywizjon odbył w sierpniu 1977 roku - ocena bardzo dobrze.

Po pietnastu latach dowodzenia, 5 grudnia 1978 r., dotychczasowy dowódca dywizjonu ppłk Józef Płócienniczak przekazał obowiązki dowódcy, dotychczasowemu szefowi sztabu, kpt. Włodzimierzowi Krakówce. W historii WRiA OPK ppłk. Józef Płócienniczak zapisał się, między innymi, jako trzeci dowódca w rankingu uzyskiwanych ocen podczas strzelań poligonowych w Aszułuku przez wszystkie dywizjony rakietowe OPK w latach 1960 - 1990 (wykonał 4 strzelania, na oc. średnią 4.94). Kolejne strzelania na poligonie w Aszułku dywizjon odbył na przełomie kwietnia i maja 1982 r., w sierpniu 1985 r. i ostatnie w czerwcu 1989 roku.

W kolejnych latach sprzęt dywizjonu ulegał modernizacji. Na miejsce RLS P-12 wprowadzono RLS P-18, dywizjon został włączony do systemu automatycznego dowodzenia WEKTOR i wzbogacił się o wysokościomierz PRW-13.

Dowódca dywizjonu, mjr Jan Gabryś, organizuje w dniu 10.10.1992 roku pierwsze “Spotkanie po latach” zainicjowane przez pierwszych żołnierzy dywizjonu z 1963 roku. Wśród przybyłych na spotkanie byli, między innymi: pierwszy dowódca płk Józef Płócienniczak oraz kolejny dowóca płk Włodzimierz Krakówka a także inicjatorzy spotkania pokoleń: szef sztabu 2. KOP płk Stefan Bartczak, zastępca dowódcy 2. KOP ds. TiZ płk Wiesław Kozikowski i ponad 50 żołnierzy zawodowych z małżonkami

W 1995 roku, na podstawie zarządzeniem szefa Sztabu Generalnego WP nr Pf 10/org z dnia 15.02.1995 r. dywizjon został przeformowany i wyposażony w PZR S-125M Newa. Wykonano szereg prac adaptacyjnych na strefie ogniowej dywizjonu (wycinka drzew, prace ziemne) i przekazano PZR S-75M Wołchow do 3. BR OP. Swoje pierwsze strzelanie bojowe na nowym zestawie na poligonie w Ustce dywizjon wykonał w czerwcu 1995 roku.

12 października 1996 r. odbyło się kolejne spotkanie pokoleń, które było kontynuacją “Spotkania po latach” z 1992 roku i które dało impuls do wielu inicjatyw, między innymi do ustanowienia odznaki dywizjonowej, ustanowienia święta dywizjonu oraz zawiązania się grona sympatyków.

26 kwietnia 1996 roku obowiązki dowódcy dywizjonu obejmuje mjr Jan Dziadoń, jak się okazało był to ostatni dowódca 21. dr OP.

W czerwcu 1997 roku dywizjon odbywa kolejne strzelania bojowe na poligonie w Ustce.

12 marca 1999 roku, ostateczna zmiana sojuszy, dywizjon zostaje włączony w struktury NATO.

We wrześniu 2001 roku dywizjon kolejny raz zmienia swój zasadniczy sprzęt bojowy, tym razem na zmodernizowany w Polsce mobilny PZR S-125 Newa-SC i odbył strzelanie kwalifikacyjne na poligonie w Ustce.

W wyniku restrukturyzacji Sił Zbrojnych, 28 grudnia 2001 roku 4. BR OP zostaje rozformowana, 21. dr OP, 25. dr OP i 65. dr OP, zostają podporządkowane dowódcy 3. Warszawskiej Brygady Rakietowej OP.

W grudniu 2002 roku przedyslokowano 242. pluton rozpoznania z Rozewia na teren dywizjonu. W lipcu 2003 roku przyjęto 210. kompanię radiotechniczną na zaopatrzenie gospodarcze i wydzielono jej pomieszczenia na zakwaterowanie. Dodatkowo na teren dywizjonu przyjęto zestaw rakietowy z 65. dr OP i przygotowano dla niego stanowiska ogniowe. 11 września 2003 roku dywizjon przechodzi na nowy etat.

Parę dni po zmianie etatu, 13 września 2003 roku dywizjon odbywa kolejne strzelania bojowe w Ustce, tym razem w ramach ćwiczeń przy współdziałaniu z dywizjonem Hawk z 2. Skzydła OP Niemiec.

Decyzją 50/MON z dnia 14 lutego 2006r Minister Obrony Narodowej ustanowił doroczne Święto 21. dr OP na dzień 21 września.

Decyzją 241/MON z dnia 14 czerwca 2006 r. Minister Obrony Narodowej ustanowił odznakę pamiątkową i oznakę rozpoznawczą 21. dr OP.
 

12 wrześniu 2006 roku zostało powołane Stowarzyszenie Sympatyków 21. dywizjonu rakietowego Obrony Powietrznej z siedzibą w Pucku. Pierwszym prezesem Stowarzyszenia został mjr w st. spocz. Adam Marcinowski.

21 września 2007 roku, na Puckim Rynku odbyła się uroczystość wręczenia sztandaru dla 21. dywizjonu rakietowego Obrony Powietrznej. Honorowemu Komitetowi Fundatorów Sztandaru przewodniczył Adam Marcinowski - prezes Stowarzyszenia Sympatyków 21. dr OP. Rodzicami chrzestnymi byli Elżbieta Gniazdowska - zastępca starosty powiatu puckiego i płk Jan Gabryś - szef Szefostwa WOPL Sił Powietrznych. W imieniu Prezydenta RP sztandar wręczył płk Roman Lewandowski - zastępca szefa Zespołu Analiz i Oceny w Departamencie Systemu Obronnego Biura Bezpieczeństwa Narodowego.

Rok 2009 to rok zawieszenia poboru do odbywania zasadniczej służby wojskowej, pojawiają się nowe zjawiska, rejony sprząta firma zewnętrzna, od 1 października 2009 roku jednostkę ochrania firma zewnętrzna wyłoniona w przetargu.

Puck, 01 września 2008 r. Od lewej: kpt. Jacek Słupek, ppłk Jan Dziadoń, mjr w st. spocz. Adam Marcinowski oraz poczet sztandarowy 21. dr OP. Foto: mjr w st. spocz. Adam Marcinowski.

 

Z satysfakcją przyjęto informację o mianowaniu, w dniu 11 listopada 2009 roku, do stopnia generała brygady, byłego dowódcę 21. dr OP, płk Jana Gabrysia, pełniącego obowiązki szefa WOPL Sił Powietrznych.

Ostatnie strzelania bojowe na poligonie w Ustce, dywizjon odbył 20 i 21 września 2011r.

21 października 2011 roku odbyły się ostatnie obchody Święta 21. dr OP oraz kolejne... 17 spotkanie pokoleń, pożegnanie stanu osobowego 21. dr OP ze sztandarem i przekazanie sztandaru dla 33. dr OP.

Z dniem 31.12.2011 roku, decyzją MON Nr Z-5/Org./P1 z dnia 28.01.2011 r. 21. dr OP został rozformowany. Jednocześnie, na bazie rozformowanego 21. dr OP, 25. dr OP i 65. dr OP, decyzją MON Nr Z-5/Org./P1 z dnia 28.01.2011 r., sformowany został 33. dywizjon rakietowy OP m. Gdynia (dowódca dywizjonu - ppłk Marek Kuchnowski), podległy dowódcy 3. Warszawskiej Brygadzie Rakietowej OP m. Warszawa.

Medal “Na pamiątkę służby w 21. dr OP”.

 

[ Do spisu treści ]
 
 

W dywizjonie służylo i pracowało również około 3300 żołnierzy zasadniczej służby wojskowej, około 60 podchorążych SOR i SPR, około 50 żołnierzy służby nadterminowej oraz około 20 pracowników WAK.

Wykaz żołnierzy (108) pełniących służbę w ostatnim roku funkcjonowania dywizjonu: [ Zobacz więcej ].

[ Do spisu treści ]
 
 

Dzięki mjr. w st. spoczynku Adamowi Marcinowskiemu i ppłk. Ewarystowi Kędzierskiemu mamy możliwość cofnąć się w czasie i zobaczyć migawki z życia dywizjonu:

Rok 1964, na zdjęciu pierwszy dowódca 21. dr OP mjr Józef Płócienniczak, jeszcze w zielonym mundurze. Na stopnień majora mianowany 12.10.1963 r. w Kuźni Raciborskiej. Foto z archiwum ppłk. Ewarysta Kędzierskiego.

 

Kwiecień 1982, kolejne strzelania bojowe na poligonie w Aszułuku. Na zdjęciu stanowisko ogniowe, PZR S-75M “Wołchow”, “Wołga-2”. Foto: Adam Marcinowski.

 

Dzień Wojska Polskiego - 12.10.1982 roku. Foto z archiwum ppłk. Ewarysta Kędzierskiego. Na trybunie od lewej:
 

• mjr Ewaryst Kędzierski - z-ca ds. technicznych;
• kpt. Józef Miśtal - z-ca ds. politycznych;
• kpt. Józef Listwan - dowódcz baterii radiotechnicznej;
• mjr Włodzimierz Krakówka - dowódca 21. dr OP;
• por. Andrzej Graczyk - lekarz dywizjonu;
• st. ogn. Zdzisław Żurawski - kierownik magazynu nr 7;
• kpt. Andrzej Gajewski - szef sztabu;
• NN - przewodniczący dywizjonowego koła SZMW;
• st. ogn. Kazimierz Cierocki - Rada Podoficerów;
• ppor. Aleksander Gawron - oficer KW;
• st. chor. Adam Dawiec - sekretarz POP.

Jak wyglądają obecnie (2013 r.) obiekty dywizjonu w m. Rzucewo? Można powiedzieć z całą odpowiedzialnością, że bardzo dobrze. Nowa elewacja, stolarka okienna i drzwiowa, nowe wykładziny podłogowe i oświetlenie, pomieszczenia odmalowane, a kuchnia przystosowana do obowiązujących przepisów sanitarnych. Po rozformowaniu dywizjonu 31.12.2011 roku, w jego obiektach zagościł 3. zespół ogniowy 33. dr OP m. Gdynia. Oto kilka zdjęć wykonanych, za zgodą ppłk. Marka Kuchnowskiego - dowódcy 33. dr OP, 22 kwietnia 2013 r. przez st. chor. rez. Włodzimierza Steinka.

St. chor. rez. Włodzimierza Steinka służył w 25. dr OP w latach 1977 - 1979 jako technik RNK, wcześniej służył także w 60. dr OP m. Olszewnica w latach 1973 - 1975 i jak każdemu przeciwlotnikowi WOPK, nie obce jest mu CSS WRiA m. Bemowo Piskie czy poligon w dalekim Aszułuku.

Brama wjazdowa do byłego 21. dr OP.

 

Wejście do budynku koszarowego w 21. dr OP.

 

Trybuna, widok z placu apelowego.

 

Kotłownia 21. dr OP.

 

Armata i koszarowiec, elewacja zachodnia.

 

Główne wejście do sztabu dywizjonu.

 

Tablica pamiątkowa przy wejściu do sztabu dywizjonu. Foto: Adam Marcinowski.

 

Kancelaria dowódcy 21. dr OP, obecnie dowódcy 3. zespołu ogniowego 33 dr. OP.

 

Sala Tradycji 21. dr OP, obecnie 3. zespołu ogniowego 33 dr. OP.

 

Boksy nr 1, 2 i 3 w schronie SNR i SD, pierwotnie przechowywały PZR S-75M Wołchow.

 

SNR PZR S-125 Newa-SC podczas zajmowania stanowiska ogniowego.

 

Wyrzutnia PZR S-125 Newa-SC na stanowisku ogniowym.

 

Planszet z kabiny UW z okresu posiadania na uzbrojeniu PZR S-75M Wołchow.

 

Wejście oraz ukrycie typu U dla obsług wyrzutni startowych.

 

Tak wyglądało ukrycie typu U dla obsług wyrzutni startowych i baterii technicznych w latach 60. XX wieku i służy... do dnia dzisiejszego. W głębi, urządzenie filtracyjno-wentylacyjne i pokrywa wyjścia awaryjnego.

 

U W A G A: Pełny zbiór zdjęć wykonanych przez st. chor. rez. Włodzimierza Steinka można zobaczyć w Galerii Foto WRiA.PL w albumach z dnia 22 kwietnia 2013 r. p.t.:

• Strefa A byłego 21. dr OP m. Puck - 20 zdjęć;
• Strefa B byłego 21. dr OP m. Puck - 10 zdjęć;
• Sztab byłego 21. dr OP m. Puck - 21 zdjęć.

[ Do spisu treści ]

Bibliografia:

• [1] ppłk mgr inż. Jan Dziadoń - “49 rocznica - 21 dywizjon rakietowy” - Puck 2011 rok.